KODALY METODOA

Musikaren pedagogiaren barruan, metodo ezberdinak aurki ditzakegu musika lantzeko; KODALY METODOA besteak beste.


Zoltan Kodaly (1882-1967) Hungarian jaiotako pedagogo, musikari, konposatzaile eta etnomusikologoa zen. Metodo bat asmatu zuen eta munduan zehar hedatu zuen. Metodo honen helburu nagusia musika ahotsaren bitartez erakustea da, herriko folklorean oinarriturik. Bere lan garrantzitsuena eskolara herriko musika moldatzea izan zen. Berarentzako hungariar musika hezkuntzan Antzinako Grezian bezain garrantzitsua izan beharko litzateke. Musika ez jakiteak kultura musikala oztopatzen du. Kodalyren ustez, musika eskolan bertan hasi behar den esperientzia bat da. Horretarako ahotsa erabiltzen du etengabe. Umeak txikiak direnetik, musika hizkuntza hungariar folklorearen abestien bitartez ikaste dute. Kantua afinatua egon behar du, eta ia beti a cappela-z abesten da. Ahots-kantua taldean, diziplina eta onurak ekartzen ditu gure bizitzan. Soziala da.

Metodoaren garapenaren barruan, honako puntu hauek aurkitzen ditugu :

- Herriko kantuak : kanta herrikoiak dira beti. Horren bitartez ailegatzen dira solfeora. Solfeoa ikasteko, txikitatik buruz ikasten dituzte folkloreko pilo bat kanta, haientzako motibazioa izanik.

- Solfeo silabikoa : Erritmo figura bakoitzarentzako silaba bat erabiltzen dute. Esaterako beltzari ta deitzen diote, kortxeari ti, lau semikortxeei tiritiri edo tresilloari triola.

- Solfeo erlatiboa : eskala maior eta minor guztietan tonu edo tonuerdia modu berean daude ordenatuta. Sisitema honetan edozein eskalan lehenengo soinuak (tonika) beti DO izena du (do mobila).

- Fononimia : eskuak erabiltzen dituzte notak identifikatzeko.

- Pentafonia : hungariar folklorean kanta gehienak pentatonikoak dira (semitonorik gabe).

Nik gertutik bizi izan dut metodo honen erabilpena eta benetan zoragarria da. Umeek musika maite dute txikiak direnetik eta musikari oso onak ateratzen dira metodo honi esker. Hungaria osoko eskola guztietan musika honen bitartez erakusten da. Egia esan, beste herrietan erabiltzeko zaila da, batez ere metodoa hungariar folklorean oinarritzen delako. Baina oso interesgarriak diren gauzak aurki ditzakegu.

Pedagogo aparta izateaz gain, konposatzailea ere bazen. Bere obrarik garrantzitsuenetariko bat aurkezten dizuet.

Túrók eszik a cigány (Zoltan Kodaly)

MUSIKA JOLASAK

Egia esan, zaila da jolasa zer den definitzea, baina esan genezake ekintza boluntario bat dela, disfrutatzeko eta ondo pasatzeko egiten dena. Batzuek pentsatzen dute, jolasa umeen gauza dela. Baina ez al diegu inoiz ikusi gure aiton-amonei jolasten?

Jolasaren bidez, gauza asko ikasten ditugu, askotan konturatu barik. Umeentzako jolasak haien bizitzako gauzarik garrantzitsuenetakoa da, jolasten ematen baitute eguna. Gu, irakasleak izango garenez, hemen aurkezten dizuet hainbat web interesgarri jolasen inguruan, batez ere musika-jolasen inguruan:

- http://www.barnetegiak.net/alkiza/musikajolasak.htm

- http://egbjolasak.ulibarri.info/index.php?cPath=6_10

- http://idoido4.blogspot.com/2007/05/jolasa-eta-musika.html

- http://juegosmusicalesenelaula.blogspot.com/

- http://www.cosasinfantiles.com/d-juegos-musicales.html

ZER DA SOINUA ?

SOINUA fenomeno fisiko bat da, uhinen bitartez gure belarrira heltzen da eta gure belarriek soinu hoiek prozesatzen dituzte. Soinuak ezberdinak dira frekuentzien arabera, uhinen abiaduraren arabera. Horren arabera soinu altuagoa izango da uhinak azkarrago badoaz, eta alderantziz.


Soinuaren parametroak hurrengoko hauek dira :

1. ALTUERA : Frekuentzia neurtzeko hertzioak erabiltzen dira. Altueraren bitartez soinu ezberdinak egiten ditugu.


2. DENBORA : Noten iraupena


3. INTENTSITATEA : Suabeago, gogorrago...abestea bestelako parametroekin konbinatzen da. Araudiak esaten du ze muga dauden intentsitateari dagokionez.


4. TINBREA : soinu bakoitzaren berezitasuna, kolorea

SOINU EZBERDINEN KONBINAZIOAREKIN MUSIKA SORTZEN DUGU

MUSIKAREN BARNEKO ELEMENTUAK

• MELODIA : Musikaren elementu nagusiena da. Soinu eta altuera ezberdinen segida bat da, antolaketa jakin batekin. Denboran zehar sortzen den soinuaren segida da. Sortzeko, aldez aurretik ideiak eduki behar dira. Tonu altuerak badu nagusitasuna. Gure kulturan melodiari garrantzi handia ematen diogu. Altuera eta iraupen ezberdineko soinuen bitartez, melodia sortzen da.
• ERRITMOA : Iraupena ezberdinekin sortzen diren serieak dira. Denboraren zatiketa edo antolaketa da. Honen barruan kontzeptu asko daude : tenpoa, pultsoa, azentua, ... Hauekin konpasak sortzen dira.
• HARMONIA : Soinu bat baino gehiago aldi berean konbinatzen direnean sortzen da. Arau ezberdinak daude kulturaren arabera.
• TESTURA :

1. Polifonia

- Homofonikoa : idazkera bertikala. Melodia bera polifonian dago, akordeka mugitzen dira, blokeka

- Polifonikoa/kontrapuntistikoa : ahots ezberdinak elkarnahasten dira, eta guztiek daukate garrantzia. Idazkera horizontala da

2. Monofonia

- Monofonikoa

- Harmonikoa / Melodia akonpañamenduarekin : melodia da garrantzitsuena. Idazkera bertikala eta horizontala nahastuta daude.

AHOTSAREN TESITURA-ESPARRUAK

TESITURA guztiz eroso abestea ahalbidetzen dizun noten multzoa da. Orokorrean hamar nota inguru barneratzen ditu eta hauetan ahotsari, artikulazioari eta ahoskerari dagokionez maila gorena lor daiteke.

Ahotsa honelakoa izan daiteke. Ahots tesitura bakoitzeko bideo baterako enlazea errezten dizuet, hau ondo ulertzeko :

• EMAKUMEZKOAK :

- SOPRANOAK : altuenak dira. DO 3 eta DO 5 artean abestu dezakete

http://www.youtube.com/watch?v=rxGy83aipbY

- MEZZO-SOPRANOAK : erdian daudenak dira . LA 2 eta LA 4 artean abestu dezakete

http://www.youtube.com/watch?v=SHtqdO5V_xQ

- KONTRALTOAK : baxuenak dira . FA 2 eta FA 4 artean abestu dezakete

http://www.youtube.com/watch?v=PnI8oDoB43g

• GIZONEZKOAK :

- TENOREAK : altuenak dira. SI1 eta SI 3 artean abestu dezakete

http://www.youtube.com/watch?v=CwZCHjWccec

- BARITONOAK : erdikoak dira. SOL 1 eta SOL 3 artean abestu dezakete

http://www.youtube.com/watch?v=X1GSGMDSzNg

- BAXUA : baxuenak dira. MI1 eta MI 3 artean abestu dezakete

http://www.youtube.com/watch?v=mzwSCOhKiw4&feature=related

DISFONIA

• ZER DA DISFONIA ? Ahotsaren emisioan gertatzen den edozein alterazio da. Medikuntza-hizkuntzatik kanpo, marranta edo afonia deitu ohi diogu.


• ZE PERTSONA DIRA OHIKOENAK DISFONIA EDUKITZEKO?

- Irakasleak

- Esatariak

- Abeslariak

- Telefonistak

- Apaizak

- Harreragileak

- ...

Hauek dira pertsona ohikoenak disfonia edukitzeko, baina horrek ez du esan nahi bestelako pertsonek ezin dutela izan. Hauek dira ohikoenak, ahotsa bere lanbideko oinarria delako. Egunean zehar asko erabiltzen dute ahotsa, eta batzutan, era desegokian.

• DISFONIA MOTAK :

1. DISFONIA ORGANIKOAK : enbozo nodular, ahots kordetan noduluak, ahots kordetan polipoak, granuloma, distonia laringea, surco cordal, leucoplasia, hematoma intercordal, queratosis, ...

2. DISFONIA FUNTZIONALAK : hiperfuncion, hipofuncion, disfonia pitiatika, ...

• NOLA SORTZEN DA DISFONIA ? Disfonia ahotsa era desegokian erabiltzen dugulako agertzen da. Hau, gure ahotsan airea sentituz sumatzen dugu.


• NOLA SENDATZEN DA DISFONIA ? Disfonia bakoitzerako tratamendu zehatz bat dago. Dena den, disfonia guztientzako, hurrengoko pautak gomendatzen dira beti : ahots-atsedena, birgaikuntza foniatrikoa, tratamendu antirreflujoa eta ebakuntza.

Hurrengoko argazkian, noduluak duen laringe bat agertzen da. Noduluak, ahots kordetan dauden "bultito" hoiek dira.

AHOTSAREN EZAUGARRIAK

Ahotsa oso anitza da, pertsonala, bakarra. Gutariko bakoitzak bat dauka, ezberdina, ezaugarri desberdinekin. Ezaugarri hoiek ematen dizkigute bakoitzari identitatea ; tinbrea, tonua eta intentsitatea, hain zuzen ere.

• TINBREA : Ahotsaren kolorea da. Altuera eta intentsitate bereko bi soinu ezberdintzeko balio du. Nota bera era askotara kantatu daiteke, kolore ezberdina emanez hain zuzen ere.
• TONUA : Soinu bat igortzen deneko segundoko dardara kopurua da, eta hau, ahots korden dardaren arabera erregulatzen da. Ahots korden luzeraren arabera, ahotsaren tonua altuagoa edo baxuagoa izango da. Esaterako, umeen ahots kordak oso txikiak dira, eta laringea oso goian daukate. Horregatik, ahotsa oso agudo daukate. Gizonezkoek, aldiz, ahots kordak luzeak dauzkate, beraz, ahotsa grabea eta handia daukate, nerabezaroan jasaten duten aldaketaren ondorioz.
• INTENTSITATEA : Soinuen intentsitatea da. Hau neurtzeko, dezibelioak erabiltzen dira.

ADI AHOTSARI !

Irakasleok, ahotsa inor baino gehiago zaindu behar dugu, inor baino gehiago erabiltzen dugulako. Egunero, orduak ematen ditugu hitz egiten, eta askotan, oihukatzen. Hau ekiditu behar da, ahotsa ondo zaindu behar dugu, geure eta bakarra baita!

Horregatik, ahotsaren zainketaren garrantziari buruzko artikulu bat irakurtzea proposatzen dizuet. Hurrengoko enlazean aurkituko duzue :

http://www.zientzia.net/artikulua.asp?Artik_kod=14003


Jarraian, beste artikulu bat proposatzen dizuet irakurtzea. Bertan, ahotsa hondatzen duten lanbideak zeintzuk diren ikusi ahalko duzue, baita zeintzuk diren ahotsean eduki ditzakegun gaixotasunak ere.

http://www.ikasbil.net/jetspeed/portal/media-type/html/language/eu/country/null/user/anon/page/materialdidacticodetalle?gid=239421